Hoever kan Europa oostwaarts reiken?

De vraag naar de grenzen van Europa is volop actueel. Maar zij is niet nieuw. Terwijl de grenzen van Europa duidelijk zijn afgebakend in het noorden, het westen... » 

De vraag naar de grenzen van Europa is volop actueel. Maar zij is niet nieuw. Terwijl de grenzen van Europa duidelijk zijn afgebakend in het noorden, het westen en het zuiden, is dat niet het geval in het oosten. Het is met andere woorden niet geheel duidelijk waar Europa oostwaarts ophoudt. Europa is echter niet alleen een geografisch begrip. Het heeft ook een cultureel-religieuze, een economische en een politieke betekenis. Na de Tweede Wereldoorlog heeft het concept van een Europa dat zich uitstrekt tot aan de Oeral, plaats moeten ruimen voor de door de Grote Mogendheden in Jalta bedongen politieke scheiding van Europa. Toen de Berlijnse Muur viel, en zeker na de implosie van de Sovjet-Unie daverde dat laatste concept van Europa uit de tijd van de Koude Oorlog op zijn grondvesten. Wanneer wij ons de vraag stellen hoever Europa oostwaarts kan reiken, dan gaat het dus niet alleen om de vraag hoe ver Europa zich geografisch kan uitstrekken, maar ook hoever het begrip Europa zich economisch, cultureel en politiek kan uitrekken om geloofwaardig en doenbaar te blijven. Bovendien is de verhouding met de Verenigde Staten, maar vooral ook met Rusland, van doorslaggevend belang voor het herijken van Europa. Eerder dan om een geografisch begrip gaat het immers om een constructie, de toekomst van de Europese idee. In die constructie moet het strategisch partnerschap met de Verenigde Staten en zeker met Rusland een plaats vinden. «