Het is niet waar dat in augustus 1914 iedereen in Europa juichend de oorlog omarmde. Op ons netvlies staan de filmbeelden van soldaten die, met bloemen in hun g... » 

Het is niet waar dat in augustus 1914 iedereen in Europa juichend de oorlog omarmde. Op ons netvlies staan de filmbeelden van soldaten die, met bloemen in hun geweren en omringd door vrouwen en meisjes, opmarcheerden naar de treinen die hen naar het front zouden brengen. Maar deze beelden, authentiek dan wel geënsceneerd, dienden een propagandistisch doel. Zij moesten het publiek ervan overtuigen dat de regering een juist besluit had genomen dat door de gehele natie werd gesteund. De oorlog zou worden gewonnen en bovendien kort duren. Voor Kerstmis weer thuis, was de leuze. Deelnemen aan zo’n oorlog was geen last, maar een privilege. Dit optimisme was begrijpelijk en noodzakelijk tegelijk. Geen regering begint een oorlog met de mededeling dat de strijd lang zal duren en honderdduizenden burgers het leven gaat kosten en dat de overwinning lang niet zeker is. Toch was er eerder sprake van een gevoel van patriottische plicht en verplichting dan van enthousiasme, dat het gevolg was van langdurige indoctrinatie door onderwijs en propaganda. Men ging omdat men had geleerd te moeten gaan. En niet alleen in Duitsland... «