Dubbele monografie <strong>Gebroeders Fels, architecten</strong>
De oeuvres van de architecten Jacobus Barend(Koos)Fels (1889-1980) en Hendrik (Henk)Fel... » 

Dubbele monografie Gebroeders Fels, architecten
De oeuvres van de architecten Jacobus Barend(Koos)Fels (1889-1980) en Hendrik (Henk)Fels (1882-1962) worden in het boek met 432 pagina's binnenwerk separaat en chronologisch beschreven, omdat beide broers, mede vanwege het leeftijdsverschil, ieder hun eigen ontwikkelingsgang kenden. Er wordt ook aandacht besteed aan de raakvlakken tussen hun werk - waaronder tal van gemeentelijke monumenten en rijksmonumenten - en aan de verschillende, spaarzame momenten dat er werd samengewerkt.
Rond 1902 kwam Henk Fels op het bureau van de Haagse architect Johan Mutters jr. in contact met Anthonie Pieter Smits, die vlak daarna zelfs zijn zwager werd. Al op jeugdige leeftijd slaagden zij erin met het bureau Smits & Fels zich te manifesteren tot toonaangevende villa-architecten, aanvankelijk in en om Den Haag, maar al snel verwierven zij ook in de rest van Nederland hun clientèle. Hun interpretatie van de Engelse landhuisstijl plaveide de weg voor de ontwikkeling van de architectuur van de Nieuwe Haagse School. Henk Fels werd een belangrijke vertegenwoordiger van deze bouwstijl. Opvallend genoeg was dat niet zozeer in Den Haag, maar vooral in Gelderland waar hij elektriciteitsgebouwen ontwierp als huisarchitect van de Provinciaalse Geldersche Electriciteitsmaatschappij. Hierop legde hij zich toe nadat het bureau Smits & Fels per 1 januari 1920 was ontbonden. Na zijn verhuizing naar Garderen in 1940 verwierf hij in deze contreien, naast het PGEM-werk, nog een groot aantal opdrachten, hoofdzakelijk in de woonhuisarchitectuur.
Langs een geheel andere weg manifesteerde Koos Fels zich tot een van de belangrijkste architecten van Den Haag. Met verkavelingsplannen in opdracht van de gemeente begin twintiger jaren en een grote serie woonhuisontwerpen drukte hij tijdens het interbellum zijn stempel op het tweede deel van de Haagse Vogelwijk. Zijn oeuvre buiten Den Haag was in die jaren verhoudingsgewijs gering, maar hoog van architectonische kwaliteit en wat betreft de zogenaamde kinderkoloniehuizen bijzonder van typologie. Na de bevrijding veranderde de bouwopgaven in Den Haag radicaal. Koos Fels werd betrokken bij de wederopbouw en de uitbreiding van de stad, aanvankelijk in Zuid-West en later in Mariahoeve. Naast het ontwerpen van grote aantallen portieketagewoningen, legde Koos Fels zich toe op schoolgebouwen. Een deel van zijn werk in het begin van de jaren 50 maakte hij in samenwerking met architect Jacob van Dorsser. Tijdens de laatste werkzame jaren van 1957 tot 1969 was Koos Fels geassocieerd met architect Job Kroon.
Wat betreft de historische inhoud van het boek moet worden opgemerkt dat met name de Haagse architectuur en stedenbouw van het interbellum in de architectuurhistorische receptie een marginale positie innemen. Pas met het eind 2008 verschenen boek Schoone Eenheid, het eerste overzichtswerk van de genoemde periode, werd de zogenaamde bouwstijl van de Nieuwe Haagse School verankerd in de Nederlandse architectuurgeschiedenis. Deze publicatie beoogt hieraan verdere verdieping te geven. Naast het beschrijven en historisch inbedden van het werk van de gebroeders Fels wordt, met name in de afsluitende hoofdstukken van Gebroeders Fels, architecten, aandacht geschonken aan de betekenis van hun werk voor de huidige tijd. Onderwerpen als stedenbouwkundig planvorming voor uitbreidingswijken. particulier opdrachtgeverschap. hoogbouw. stedelijke functionele differentiatie. de omgang met de historische woningvoorraad, bouwkundig detailleren en bijzondere woonvormen komen daarbij uitvoerig aan bod.
April 2016
Marcel M. Teunissen, architectuurhistoricus
Rob J. Fels, architect «